Uitwerking typologiemodel van Starreveld

Bijgewerkt: 27 maart 2023

Een typologie van modellen deelt iets op basis van bepaalde kenmerken in categorieën in. Binnen de accountancy en boekhouding wordt veel gebruik gemaakt van het typologiemodel van Starreveld. In het boek van Starreveld Bestuurlijke informatieverzorging 2B Toepassingen staat dit model beschreven om interne beheersing van een organisatie goed in te richten.

Model uit de jaren 50

Remmer Willem Starreveld was een bekende Nederlandse accountant die van 1907-1955 leefde. Zijn veelbesproken boek wordt nog steeds door accountants toegepast.

Het typologische model dat Starreveld in de jaren vijftig ontwikkelde moest de grote verscheidenheid aan huishoudens terugbrengen tot een aantal basistypen. Het doel hiervan was om de administratieve organisatie er een stuk makkelijker op te maken. Maar ook om interne controles beter uit te voeren.

Soms wordt gedacht dat het gaat om huishoudens zoals we die nu kennen: particuliere woningen en gezinnen. Met huishoudens worden echter producerende bedrijven bedoeld. Misschien is de benaming huishouden voor een producerend bedrijf niet meer van deze tijd, maar zo is het wel hoe in het typologiemodel van Starreveld staat beschreven.

Waarom modellen zo belangrijk zijn

Modellen worden vaak gebruikt om gebeurtenissen te voorspellen of te verklaren. Meestal begint dit met het verklaren van een bepaalde gebeurtenis, later om omzet te voorspellen.

Toepassingen van het starreveld typologiemodel

Het typologiemodel van Starreveld is een overzicht dat speciaal is ontworpen om de verschillende organisaties te groeperen of categoriseren. Het bestaat uit enkele basistypen. Volgens het typemodel van Starreveld is het mogelijk om een organisatie in meer dan één categorie in te delen.

Door een bedrijf te analyseren worden de kenmerken in het Starreveld-diagram geplaatst. Aan de hand hiervan is makkelijker te bepalen wat de relatie tussen opoffering en waarde is. Oftewel: de omzetverantwoording is hierdoor makkelijker naar voren te brengen.

Wel of niet voor de markt produceren

De eerste stap in de uitwerking van het typologiemodel van Starreveld is bekijken of een bedrijf wel of niet voor de markt produceert. Sommige bedrijven produceren namelijk alleen voor de doorstroming van eigen goederen. Denk maar aan de vereniging die eigen goederen produceert zonder doorstroming dus zonder dat hier winst door wordt gemaakt. Een smartphonefabrikant kan ook eigen mobiele processors produceren. Het gaat dan ook om het doorstromen van eigen goederen.

Veel bedrijven produceren voor de markt. Denk hierbij aan producten of diensten. In veel gevallen zit hier een winstoogmerk aan vast.

Bedrijven die niet voor de markt produceren worden onderverdeeld in overheidshuishoudingen en gemeenschappen. Onder overheidshuishoudingen vallen provincies en gemeenten. Bij privaatrechtelijke gemeenschappen kun je aan verenigingen en stichtingen denken.

Bedrijven met doorstroming van eigen goederen zijn onder te verdelen in:

1. Agrarische en extractieve bedrijven
2. Bedrijven zonder handel
3. Industriële bedrijven met productie

Bedrijven zonder doorstroming van eigen goederen zijn onder te verdelen in de volgende twee categorieën:

1. Financiële instellingen
2. Dienstverlenende bedrijven

Verdere uitwerking typologiemodel van Starreveld

Elke categorie is weer onder te verdelen in een aantal subcategorieën. Het is dus mogelijk om een bedrijf of instelling op te splitsen in een bepaalde soort. Hieronder vind je de mogelijkheden.

Agrarisch en extractieve bedrijven

Feitelijk zijn bedrijven met agrarisch en extractieve bestemming vrij makkelijk in te delen. Het gaat om bedrijven die zich bezighouden met registratie van dieren, teelt en oogst. Bij deze categorie is de relatie tussen opgeofferd en verkregen waarden vaak onvoorspelbaar. Hierdoor zijn er meerdere controles van de accountant of boekhouder nodig.

Bedrijven met productie

Bedrijven die produceren zijn onder te verdelen in bedrijven met homogene of heterogene massaproductie, maar ook bedrijven met stukproductie en serie stukproductie. Voorbeelden van bedrijven met homogene massaproductie zijn de bierbrouwerij, suikerfabrikant of de olieraffinaderij. Kijk je naar bedrijven met heterogene massaproductie dan gaat het om autofabrikanten, schoenen, glas of aardewerk.

Soms is het lastig om te bepalen wat bedrijven met stuk productie en serie stukproductie zijn. Hierbij kun je denken aan maatkleding, gebouwen, vliegtuigen of zeiljachten. Het gaat in ieder geval om unieke producten of producten op maat.

Handel: bedrijven zonder technisch omzettingsproces

Binnen het typologiemodel van Starreveld spelen handelsbedrijven een grote rol. Deze zijn onder te verdelen in:

• Handelsbedrijven die op rekening leveren
• Handelsbedrijven die tegen contante betaling leveren

Vooral importeurs en exporteurs maar ook groothandels leveren op rekening. Vaak betreft het de B2B- markt. Handelsbedrijven die tegen contante betaling leveren zijn supermarkten, winkels en ander handelsbedrijven die veelal aan consumenten leveren. Toch komt dit ook binnen de B2B- handelsmarkt voor.

Als accountant dien je rekening te houden met de beginvoorraad en de inkopen die gedurende het boekjaar gedaan worden. Vervolgens wordt hier de eindvoorraad vanaf  getrokken.

Dienstverlenende bedrijven

Als laatste heb je nog de dienstverlenende bedrijven. Deze worden opgedeeld in drie subcategorieën:

• Bedrijven met een goederenbeweging
• Bedrijven die ruimten beschikbaar stellen
• Overige dienstverlenende bedrijven

Bedrijven met goederenbeweging of een doorstroming van goederen zijn de horeca, uitgeverijen, stomerij of de veiling. Dan zijn er ook bedrijven die informatie, informatieve diensten of vaste leidingen leveren. Bijvoorbeeld de internetprovider of de energieleverancier.

Dienstverlenende bedrijven die ruimte beschikbaar stellen zijn onder andere de horeca, hotel, theater of de luchtvaart. Maar ook het openbaar vervoer. Daarnaast kun je denken aan pretparken, dierentuinen en zwembaden.

Onder overige dienstverlenende bedrijven vallen alle ondernemingen en beroepen die diensten verlenen en niet onder een van de andere categorieën vallen. Bijvoorbeeld de tekstschrijver, het schoonmaakbedrijf, de hovenier of het accountantskantoor.

Financiële instellingen

Het is belangrijk om te weten dat er ook financiële instellingen zijn zoals banken, verzekeringsbedrijven, hypotheekverstrekkers en andere financiële instellingen. Bij dit soort bedrijven is het niet mogelijk om terug te vallen op de waardenkringloop. Wel wordt gekeken naar de gewerkte uren. Bij financiële instellingen spelen betrouwbaarheid, automatisering, functies en controle een belangrijke rol.